Tijdens mijn reizen kom ik steeds vaker kleinschalige theeplantages tegen, die zich geen certificering kunnen veroorloven, maar de gegarandeerde hogere prijs per kilo thee meer dan verdienen.
Op São Miguel bijvoorbeeld, het grootste eiland op de Portugese Azoren, wordt al ruim 130 jaar op duurzame wijze thee geproduceerd. De oudste theeplantage van Europa, Chá Gorreana, is als enige nog actief op het eiland. Jaarlijks produceert de plantage, die wordt gerund door de zussen Madalena en Sara Mota, veertig ton zwarte, groene, oolong en witte thee. Allemaal biologisch, want door de geïsoleerde ligging kampt het eiland van nature niet met theeziekten en insecten.
Ondanks dat de thee duidelijk goed gedijt bij het zachte klimaat en de zure, mineraalrijke bodem karakteristiek is voor São Miguel, luistert het verhaal van Chá Gorreana als een meeslepend theaterstuk. “São Miguel teerde altijd op de welvarende sinaasappeleconomie, maar de citrus blight-plantenziekte bracht daar halverwege de 19de eeuw verandering in”, vertelt Madalena. “Mijn betovergrootmoeder besloot daarom met zaden uit Brazilië thee aan te planten en opende in 1883 de fabriek.”
De belangrijkste innovatie volgde veertig jaar later toen Madalena’s overgrootvader een waterkrachtcentrale bouwde om het machinepark mee aan te drijven. “Hij was heel slim, een echte Duitser,” schatert Madalena. De waterkrachtcentrale bleek de redding van Chá Gorreana, toen geïmporteerde thee ineens een goedkoper alternatief werd en de dertien andere theefabrieken op het eiland de kosten niet meer konden opbrengen.
“Eigenlijk voldoen we aan alle fairtrade certificatiecriteria,
maar we kunnen de fee niet veroorloven”
De plantage overleefde ook de Anjerrevolutie, de militaire staatsgreep van 1974. Chá Gorreana’s gebouwen werden tijdelijk genationaliseerd. Het plantagewerk kwam stil te liggen, maar de vader van Madalena en Sara weigerde zijn 120 werknemers te ontslaan en haalde allerlei capriolen uit om zijn werknemers door te betalen.
Met één van die werknemers, José, klim ik de heuvels in om thee te plukken. Vanaf de top van de plantage is goed te zien hoe de 40 hectare aan theestruiken zich helemaal uitstrekt tot aan de kust. Met zijn handen vol geplukte theeblaadjes, strekt José zijn armen uit: “Daar!” In de verte zie ik een oude man traag richting de boetiek van de fabriek lopen. Genegen vertelt José over de 89-jarige Oscar die al jaren elke dag vanuit het dorp Maia naar de kleine winkel loopt voor een gratis kop groene thee.
Het is bemoedigend te zien hoe betrokken Chá Gorreana is bij de gemeenschap, de omgeving en haar theeboeren. Ik voel hierdoor extra mee met Madalena wanneer ze licht zuchtend vertelt dat hun thee vaak als te duur worden bestempeld. “Hoe kan het anders?”, zegt ze. “We zijn een kleine, duurzame theeproducent in Europa! Eigenlijk voldoen we aan alle fairtrade certificatiecriteria, wat een hogere prijs per kilo zou rechtvaardigen, maar we kunnen ons de fee niet veroorloven.”
Doodzonde. Eerlijker, duurzamer, kwalitatiever dan dit wordt het gewoon niet.
